Lawine veiligheid – De ultieme gids voor beginners
Ben je een gepassioneerde freeskiër of freerider? Of begin je net met deze fantastische sport? Lees dan vooral verder! We gaan wat uiterst belangrijke kennis met je delen om je veilig te houden in de bergen.
Freeriden, freeskiën en toeren worden steeds populairder en steeds meer mensen trekken naar de backcountry om de geweldige ongerepte poeder velden te vinden. En we snappen het helemaal! Er gaat niets boven de kalmte van de bergen en plezier maken met je vrienden op een zonnige dag op jacht naar verse poeder. Maar, ja je raadt het al, er zijn een paar dingen die je moet weten.
Als je buiten de piste en in de backcountry op avontuur gaat, is er altijd een risico op lawines en een leuke dag kan snel verkeerd aflopen als je niet voorzichtig bent. Dat risico is aanwezig, of je nu in the middle of nowhere bent, honderden kilometers verwijderd van het dichtstbijzijnde dorp, of in een resort buiten de gemarkeerde en gepatrouilleerde pistes. Daarom gaan we in dit artikel je de basisbeginselen vertellen over lawines, het minimaliseren van de risico's en hoe je je veiligheidsuitrusting voor lawines kunt gebruiken. Dus laten we erin duiken!
Basisprincipes van lawine veiligheid - Snelle navigatie
Lawine theorie
Waar en waarom lawines ontstaan
Voordat we echt beginnen, een korte disclaimer. We willen je absoluut geen les lezen of je afschrikken van deze fantastische sport, maar we willen dat je je bewust bent van de risico's, hoe je veilig kunt blijven, en dat je jezelf blijft informeren over lawines. Deze korte gids maakt je geen lawine-expert en vervangt ook niet de noodzaak om een lawinecursus te volgen, wat we later gaan bespreken!
Wat zijn lawines? Lawines zijn er in alle soorten en maten, maar in wezen zijn het grote sneeuw massa's die met hoge snelheid de helling afkomen. Lawinegevaar is altijd aanwezig wanneer de helling minstens 25 graden of steiler is. Het is het vermelden waard dat zelfs als de wand of berg voor je er klein uitziet, de horizontale lengte van de lawine wel 3 keer de hoogte van de wand/berg kan zijn!
Lawines en lawine veiligheid moeten niet licht worden opgevat. In Europa komen jaarlijks gemiddeld 100 mensen om bij lawines en uit studies blijkt dat verstikking de voornamelijke doodsoorzaak is. Anderzijds hebben slachtoffers van begravingen een grote kans om te overleven als zij binnen de eerste 15 minuten na de begraving worden uitgegraven. En daarom is het bezit van lawine veiligheidsuitrusting, weten hoe ze te gebruiken en snel handelen cruciaal. Elke seconde telt!
Er zijn hoofdzakelijk 5 soorten lawines: lawines door platen, lawines door losse sneeuw, lawines door vallende cornice, glij lawines en natte lawines.
- Plaatlawines veroorzaken bijna 99% van de lawineongevallen. Een lawine ontstaat wanneer een van de lagen onder het sneeuwpakket instort. Hij kan spontaan ontstaan (het gewicht van de sneeuw zelf bij sneeuwval of warme temperaturen) of veroorzaakt worden door mensen. Vergeet niet dat de snelheid van een lawine met platen maar liefst 50-200 km/u kan bereiken!
- Cornices ontstaan door de wind en zijn super leuke natuurlijke kickers, maar kunnen lawines veroorzaken wanneer ze instorten.
- Glij Lawines ontstaan wanneer het hele pak sneeuw loslaat en over de grond glijdt.
- Losse sneeuw lawines ontstaan op één plaats wanneer een kleine hoeveelheid sneeuw steeds meer sneeuw verzamelt terwijl het naar beneden glijdt.
- Een natte lawine ontstaat door het water dat in het sneeuwpakket is opgebouwd en de krachtige smeltende sneeuw kan zelfs stenen verplaatsen op weg naar beneden.
Steilheid en het identificeren van lawinegebied
Hoe identificeer je lawinegebied? De grootste signalen van lawine terrein is de hoek of graad van de helling. Zoals eerder gezegd, lawines ontstaan wanneer de graad van de helling minstens 25 is.
De meeste lawines ontstaan wanneer de hellingsgraad tussen 30-45 ligt. En lawines die het vaakst worden veroorzaakt door skiërs en snowboarders komen voor tussen 36-39 graden. Het lawinegevaar neemt af wanneer de hoek 55 of steiler is, maar laten we eerlijk zijn, dat is al "niet eens leuk om te rijden" -steil. De meest efficiënte manier om het lawinegevaar te beperken is op hellingen van minder dan 25 graden te blijven. Maar houd in gedachten dat zelfs als je op zachter terrein bent, lawines kunnen boven je ontstaan of dat je er een kunt veroorzaken door op een plaat te staan die verbonden is met het steilere deel. Houd het terrein boven en rondom je goed in de gaten!
Na de steilheid is de oriëntatie (of de richting van de helling) een van de belangrijkste factoren die lawines beïnvloeden. De oriëntatie beïnvloedt de temperatuur van de helling, bijvoorbeeld op zuidhellingen kan de temperatuur gedurende de dag verschillen: overdag warmt de zon de sneeuw op, die 's nachts bevriest, waardoor ijslagen ontstaan. Steile hellingen op zuidelijke richting zijn gevoelig voor lawines tijdens zonnige dagen en moeten worden vermeden. De richting van de helling helpt je te bepalen hoe de wind de helling heeft beïnvloed, en of de wind tijdens de sneeuwval gevaarlijk veel sneeuw op de helling heeft gestapeld.
Er bestaan nuttige hulpmiddelen om de blootstelling aan lawines en de ernst ervan te beoordelen en routes te plannen. Kijk op ATES (Avalanche Terrain Exposure Scale), lees meer en leer hoe je het kunt gebruiken.
Rode vlaggen
We hebben ook de meest voorkomende rode vlaggen verzameld die elke freerider zou moeten kennen. Dit zijn aanzienlijke risico's en sommige daarvan zijn een manier waarop de natuur je vertelt over het gevaar van een lawine, en soms is het beter om terug te keren of thuis te blijven!
- Grote weersveranderingen zoals regen of zware sneeuwval, harde wind en snelle temperatuurschommelingen beïnvloeden het sneeuwpakket en kunnen het onstabiel en lawine gevoelig maken. Houd hiermee rekening bij het plannen van je freeride dag en wees uiterst voorzichtig!
- Wind en gestapelde sneeuw. Zware wind, vooral tijdens sneeuwval, stapelt sneeuw op beschutte plaatsen en creëert gevaarlijke plakken, die gemakkelijk kunnen loskomen.
- Recente lawines zijn een van de duidelijkste waarschuwingstekens. Als je hoort over een recente lawine in het gebied waar je heen wilt, verander dan je plannen. Als je al op weg bent naar boven en een recente lawine ziet, geldt hetzelfde, je kunt beter omkeren of je plannen wijzigen!
- Terrein vallen zijn plekken op het terrein die gevaarlijk kunnen blijken wanneer een lawine toeslaat. Bijvoorbeeld, een klif op een normale dag zou leuk zijn om vanaf te springen, maar wanneer een lawine je er ongecontroleerd vanaf duwt, kan het anders zijn.
- Grommende en holle geluiden. Terwijl je omhoog wandelt, moet je niet vergeten je omgeving regelmatig te observeren. Als je grommende of holle geluiden hoort, betekent dit dat de sneeuwlaag onder je of je crew aan het instorten is.
- Scheuren worden gevormd (en gaan meestal gepaard met de jankende geluiden) wanneer het sneeuwpakket instort, en schietende scheuren kunnen wel honderden meters lang zijn door het vrijkomen van een lawine.
- Spleten. Wanneer je van plan bent op gletsjers te rijden, let dan op spleten. Spleten zijn diepe scheuren in het ijs en de diepste zijn wel 30 meter diep. Ze zijn misschien niet zichtbaar voor het oog door de lichte sneeuwlaag, maar je wilt er natuurlijk niet in vallen! Bestudeer de terreinkaarten en identificeer alle risicovolle gebieden zoals kliffen en mogelijke spleten op je route en vermijd ze.
Lawine Voorspelling
Een van de belangrijkste hulpmiddelen voor elke freerider is de lawine voorspelling. Lawine voorspellingen zijn meestal voor elke regio apart te vinden en worden gemaakt door de professionals in het gebied. De voorspellingen veranderen dagelijks (maar niet in alle gebieden!), net als de weersvoorspellingen. Maar wat vertellen de voorspellingen je?
- De gevarenklasse van 1 tot 5
- Lawine patronen, bijvoorbeeld wind plakken of natte lawines
- Andere kenmerken en eventuele problemen om in de gaten te houden
De 5 niveaus vertellen je het gevaar, maar ook de waarschijnlijkheid van de lawine en geven een indicatie van de mogelijke omvang. Je vindt er ook enkele richtlijnen voor toeren in de backcountry. Laten we de niveaus nader bekijken:
1 – Laag: Lawines zijn niet waarschijnlijk. Kleine lawines op specifieke plaatsen en in extreem terrein. Vrij stabiele omstandigheden, maar let op dat het risico aanwezig kan zijn.
2 – Matig: Verhoogd risico op lawines in bepaalde soorten terrein. Houd de sneeuw en het terrein goed in de gaten, let op de risicogebieden en vermijd deze.
3 – Aanzienlijk: Gevaarlijke omstandigheden, let goed op de sneeuw en het terrein, wees uiterst voorzichtig bij het kiezen en plannen van je route.
4 – Hoog: Extreem gevaarlijke omstandigheden en het wordt afgeraden naar of in de buurt van lawinegebied te gaan.
5 – Extreem: Extreem grote lawines in grote gebieden. Vermijd het lawinegebied, oftewel blijf thuis!
Hierboven op de North American Avalanche Public Danger Scale zie je misschien het gedeelte "No Rating", wat betekent dat er geen voorspelling beschikbaar is voor het gebied. In deze gevallen moet je je eigen expert zijn en de risico's zorgvuldig analyseren om een leuke en veilige dag te hebben. Naast de lawine voorspelling moet je ook rekening houden met de weersvoorspelling, de wind, de steilte van het gebergte en de rode vlaggen!
Hoe kan je de risico's minimaliseren
Hoewel de risico's niet volledig kunnen worden uitgesloten, zijn er dingen die je kunt doen om ze te minimaliseren, zodat je van je dag in de bergen kunt genieten. Hier hebben we enkele nuttige tips verzameld om rekening mee te houden!
De beste manier om risico's te minimaliseren is lawinegebied te vermijden en in gebieden en bergwanden van minder dan 25 graden te blijven. Een handige en erg coole app om je hierbij te helpen is Fatmap. Je kunt de bergen in 3D zien (wat op zich al best cool is!) en het laat je de graden zien en helpt je bij het plannen van je route.
Check bij het plannen van je dag in de backcountry de weersverwachting, de lawine voorspelling en zoek naar mogelijke terrein vallen in het gebied. Ga nooit alleen de off-piste op en zorg ervoor dat je crew over de nodige kennis en uitrusting beschikt. Veiligheid is een gemeenschappelijk doel!
Kies altijd de makkelijkste weg naar boven, ook al is die langer dan de steilere. De reden hiervoor is dat je relatief langzaam bent met vellen of sneeuwschoenen aan, en je niet zo snel van lawines kan vermijden als wanneer je naar beneden skiet.
Als je naar boven loopt en naar beneden skiet, vergeet dan niet om één voor één te gaan en een veilige afstand te bewaren tussen je groep. Zo is het risico van meerdere begravingen kleiner en zo ook de stress op het sneeuwpakket. Houd elkaar in de gaten en stop alleen op veilige plaatsen.
Als de omstandigheden plotseling veranderen of ongunstig worden, je hoort grommende geluiden, ziet scheuren of lawines, is dat een duidelijk teken om terug te keren. Het is beter om veilig te blijven en de volgende dag te rijden!
Vergeet niet dat het altijd goed is om te zeggen: "Hé jongens, ik voel me hier niet goed bij" en de situatie opnieuw aan te pakken. Uiteindelijk gaat het bij elk avontuur om teamwork en het absolute vertrouwen in degenen met wie je samen rijdt. Dus vertrouw op je gevoel, vertrouw op je kennis en als iets verkeerd aanvoelt, keer dan terug, ga naar de après-ski en probeer het een andere keer opnieuw.
Veiligheidsuitrusting voor lawines
Oké, laten we het hebben over uitrusting! Voor een gear nerd als ik is dit het leukste maar ook het belangrijkste deel, want met dit gereedschap kun je iemands leven redden of je eigen leven. Als je van plan bent om off-piste te gaan, moeten jij en je vrienden de juiste uitrusting hebben. De belangrijkste zaken zijn een zendontvanger (of baken), een stevige schep, een sonde, een EHBO-kit en natuurlijk een helm. Een optionele maar sterk aanbevolen aanvulling is een lawinerugzak. Maar vergeet niet dat alleen het hebben van de uitrusting niet genoeg is, je moet ook weten hoe je ze het meest efficiënt gebruikt. Laten we eens doornemen wat je moet weten en waar je op moet letten bij het kopen!
De basisbenodigdheden voor een dag in de backcountry zijn een baken, schep, sonde en lawinerugzak, die we hieronder in detail zullen bespreken. Maar daarnaast zijn er nog een paar dingen die je aan de uitrusting moet toevoegen.
Ten eerste een EHBO-kit. Er zijn veel verschillende kits op de markt, maar zorg ervoor dat je kit ten minste elastisch verband, een warmtereflecterende reddingsdeken, pleisters, antiseptische doekjes, een schaar en tape bevat.
Ook het RECCO-systeem is een mooie aanvulling op je uitrusting. Een kleine reflector wordt meestal bevestigd aan je helm, kleding of laarzen/schoenen. Deze kleine reflector geeft een signaal (alleen!) wanneer de skipatrouilles en bergredders je proberen te vinden met RECCO, maar houd er rekening mee dat dit het baken niet vervangt!
Als je je voorbereidt op een dag in de backcountry, zijn andere nuttige dingen die je in je rugzak moet hebben bijvoorbeeld een mobiele telefoon, kaart, kompas, warme kleren, voldoende water, en natuurlijk snacks!
Zendontvanger (of baken)
Een lawine transceiver (of baken) wordt gebruikt om signalen uit te zenden en te ontvangen. Met dit kleine en handige apparaatje kun je de begraven persoon vinden of kun je zelf gevonden worden. Wanneer je een baken koopt, kies er dan een met drie antennes en de mogelijkheid om meerdere signalen van meerdere bakens te vinden. Bakens met drie antennes zijn nauwkeuriger in de zoekmodus. Het baken moet onder de buitenste laag van je kleding worden geplaatst en worden bevestigd met het speciale harnas om het op zijn plaats te houden. Telefoons kunnen zendontvangers afleiden, zorg er daarom voor dat je je telefoon op minstens 50 cm afstand van je baken plaatst!
Sonde
De sonde is een lichte, metalen en inklapbare stok, die na de transceiver wordt gebruikt om de exacte locatie van de begraven persoon te vinden. Hij moet minstens 2 meter lang zijn en een staaldraad bevatten. Die met een touw erin zijn minder duurzaam en kunnen het begeven tijdens het gebruik. Zorg ervoor dat hij in je rugzak past!
Schop
Dit voorwerp heeft geen introductie nodig en vrijwel iedereen heeft er wel eens een gebruikt. Maar als het om lawine scheppen gaat, zijn er een paar specifieke dingen aan verbonden. Een goede lawineschep is stevig, van metaal en inklapbaar, zodat hij makkelijk in je rugzak past.
Lawinerugzak
Naast de basisuitrusting voor lawine veiligheid zal de lawinerugzak je kansen om een lawine te overleven aanzienlijk verbeteren. Maar hoe werkt het? Nu denk je misschien aan een soort James Bond stijl gewatteerde bubbels, maar het is niet zo uitgebreid. Als je in een lawine terecht komt, trek je aan de hendel, en een grote zak gevuld met lucht komt vrij om je drijvende te houden. Tegenwoordig zijn er veel opties om uit te kiezen, van de grootte van de airbag tot de gebruikte technologie. Vroeger was de enige beschikbare optie een rugzak met patronen voor eenmalig gebruik, maar nu worden coole nieuwe technologieën geïntroduceerd. De nieuwste rugzakken werken op oplaadbare batterijen en kunnen tot 4 keer worden gebruikt met één lading! De nieuwe technologie maakt het vliegen ook een stuk makkelijker omdat je zonder patronen reist. Vergeet niet dat een lawinerugzak de andere bovenstaande uitrusting niet vervangt!
Hoe gebruik ik mijn lawine veiligheidsuitrusting
Laten we twee scenario's doornemen waarbij je lawine veiligheidsuitrusting nodig is, en wat je moet doen als jij of iemand anders in een lawine terechtkomt.
Als je in een lawine terechtkomt, probeer dan naar de zijkant te rijden, lanceer de airbag, laat alle uitrusting los (bijvoorbeeld stokken), en probeer naar boven te zwemmen of bomen, rotsen of iets stabiels vast te pakken. Wanneer de lawine stopt, probeer dan met je handen je gezicht te bedekken door een luchtzak te maken, zo krijg je meer lucht om te ademen terwijl je wacht op de reddingswerkers.
Als je iemand anders in een lawine gevangen ziet raken, blijf dan kalm, probeer het slachtoffer met je ogen te volgen en onthoudt de plek waar het slachtoffer onder de sneeuw verdwijnt. Bel het plaatselijke alarmnummer en start de reddingsacties. Zorg er eerst voor dat iedereen de bakens in de zoekstand zet, verdeel dan gelijkmatig en begin gelijktijdig te bewegen, maar let op de mogelijke secundaire lawines! Wanneer het baken je in de buurt van het slachtoffer brengt, probeer dan het kleinste cijfer te vinden en begin te sonderen. Als je met de sonde de begraven persoon hebt gelokaliseerd, is het tijd om te beginnen met scheppen. Schep om de beurt, zo blijft het scheppen efficiënt en probeer de mond en het gezicht van het slachtoffer vrij te maken voor gemakkelijke ademhaling. Als je de persoon hebt gevonden, beoordeel dan de behoefte aan reanimatie en andere zorg.
We kunnen dit niet genoeg benadrukken: oefenen, oefenen en nog eens oefenen! In deze situaties telt elke seconde, dus zorg ervoor dat jij en je vrienden het gebruik van lawine-uitrusting en hoe te handelen in deze situaties op de meest efficiënte manier oefenen!
Volg een cursus lawine veiligheid!
Het volgen van een lawine veiligheidscursus is een van de beste dingen die je als freerider kunt doen om je veiligheid te verbeteren. Bijna elk land heeft zijn eigen lawine veiligheidscursussen. Zwitserland heeft bijvoorbeeld het Swiss Federal Institute for Snow and Avalanche Research, de VS heeft AIARE (The American Institute for Avalanche Research and Education), Zweden heeft SVELAV enzovoort.
Het systeem van lawine veiligheidscursussen kan grofweg worden onderverdeeld in zes verschillende cursussen, maar Niveau 1 en Niveau 2 zijn vooral gericht op recreatieve rijders. Niveau 1 geeft je de kennis om lawine terrein te herkennen en te vermijden, veilige routes te plannen, lawine voorspellingen te lezen, risico's te minimaliseren, je leert hoe je moet handelen in een reddings situatie en hoe je je lawine-uitrusting moet gebruiken. Niveau 2 geeft je nog meer instrumenten om veilig te blijven en meer praktische kennis tijdens de dagen in de bergen. Maar let op, lawine cursussen kunnen enkele honderden euro's kosten, maar als je een enthousiaste freerider bent, zijn ze het geld meer dan waard!
Oefen met je vrienden!
Als je iemand in je groep hebt die wat meer ervaring heeft, is het altijd leuk om als vrienden te oefenen. Neem een rugzak, begraaf die op een parkeerplaats, verdeel je in teams en probeer de begraven rugzak en zendontvanger te navigeren, te zoeken en op te sporen. Het helpt je niet alleen om je vertrouwd te voelen met het zoeken en redden, maar bouwt ook teamwork en een sterke band op.
Veel voorkomende mythes
Tot slot, maar zeker niet minder belangrijk, laten we enkele veel voorkomende mythes en vergissingen op een rijtje zetten die je misschien al vaak hebt gehoord.
Nee! Het volgen van iemands sporen is een van de meest voorkomende redenen voor lawine-ongevallen. Het is niet zo dat als er al iemand is geweest dat het dan veilig is!
Velen schijnen te denken dat bossen veilige plekken zijn, maar om helemaal veilig te zijn, zou het zo dicht begroeid moeten zijn dat skiën onmogelijk is. Bedenk dat zelfs als een lawine niet in een bos zou beginnen, het bos toch getroffen kan worden door een lawine die daarboven is begonnen.
Lawine omstandigheden veranderen dagelijks en een afdaling die gisteren veilig was kan vandaag gevaarlijk zijn!
Een zin die ik veel te vaak heb gehoord! Zoals we al eerder zeiden, lawines kunnen voorkomen op bergwanden en pistes steiler dan 25 graden, die er misschien niet eens steil uitzien.
Maar dat is er wel! Ook al is het gevaar laag, je moet toch de risico's analyseren en bedenken dat lawines nog steeds kunnen voorkomen.
Tot slot
En dat was het, jongens en meisjes! Hopelijk hebben jullie nuttige informatie, bewustzijn en hulpmiddelen gekregen om veilig te blijven in de bergen. Blijf op de hoogte, koop de uitrusting, neem een lawine veiligheidscursus en geniet van de geweldige backcountry met je vrienden! Rij veilig en tot ziens!
Gerelateerd lezen: